Chronische klachten in kaart gebracht

 

Slechts helft whiplashes door auto-ongeval

   - Verhoogd risico op chronische klachten

   - Aandacht in de media

   - Niet alleen kop-staartbotsingen

   - Autogordel niet van invloed

   - Curriculum vitae

  

 

Ruim 30 procent van de mensen met een whiplash, blijft fysieke en psychische klachten houden. "In de praktijk zien we dat dit vooral mensen zijn die het jaar voor het ongeval ingrijpende dingen hebben meegemaakt," zegt psycholoog drs. Gerbrig Versteegen. "Wanneer artsen daarnaar vragen bij het stellen van de diagnose, kan dit wellicht chronische klachten voorkomen." Tot nu toe waren er alleen schattingen over de aantallen whiplashes.  Versteegen brengt in haar proefschrift in kaart hoe vaak het voorkomt, hoe de mensen het letsel oplopen en welke bevolkingsgroepen het meeste risico lopen. Auto-ongevallen blijken veel minder vaak de oorzaak dan gedacht. Versteegen promoveert op 5 december 2001 aan de Rijksuniversiteit Groningen.

 

"Zelf geef ik de voorkeur aan de term 'distorsie van de nek', oftewel verstuiking van de nek," zegt Versteegen. "Want dat is wat er eigenlijk gebeurt: de banden, spieren en kapsels worden opgerekt door een abrupte beweging van de nek." De patiënt voelt pijn en stijfheid in de nek en pijn in hoofd en schouders. Bij de meeste treedt binnen drie maanden spontaan volledig herstel op, maar zo'n 30 procent van de patiënten -soms wel meer- houdt fysieke en ook psychische klachten, zoals ernstige vermoeidheid, duizeligheid, depressie, angst, nervositeit, concentratie- en slaapproblemen en bewegingsbeperkingen van de nek. "De chronische klachten zijn moeilijk te behandelen onder andere vanwege het ontbreken van een medische oorzaak," aldus Versteegen.

 

Verhoogd risico op chronische klachten

Versteegen wilde weten of er wellicht psychische oorzaken aan de chronische klachten ten grondslag liggen. "Op de pijnpoli zien we dat veel mensen met pijnklachten het jaar voor het ongeval een of meer ingrijpende levensgebeurtenissen (life events) hebben meegemaakt. Verrassend genoeg zijn dat niet alleen ingrijpende negatieve gebeurtenissen geweest, maar ook ingrijpende positieve, zoals het krijgen van een kind. Het kan dus zijn dat het ongeval de spreekwoordelijke druppel is geweest." Daarom vroeg Versteegen de whiplashpatiënten of zij voorafgaand aan het ongeval ingrijpende levensgebeurtenissen hadden meegemaakt. "Statistisch hebben we dit verband helaas niet kunnen aantonen, maar ik denk toch dat het vroegtijdig opsporen van deze patiënten het ontwikkelen van chronische klachten kan helpen voorkomen. Daarbij moet je dan denken aan een tijdige doorverwijzing naar een psycholoog en goede voorlichting, bijvoorbeeld over bewegingsoefeningen." Versteegen onderzocht eveneens of er verband bestaat tussen de whiplash en iemands persoonlijkheid. "We konden het niet aantonen, maar de resultaten zijn interessant genoeg om verder onderzoek naar te doen ", aldus Versteegen.

 

Aandacht in de media

Tussen 1970 en 1994 is in het Academisch Ziekenhuis Groningen de diagnose 'distorsie van de nek' bij in totaal 1374 patiënten gesteld. "Vooral sinds het begin van de jaren '80 is er een sterke toename," zegt de promovendus, "Onder meer door aandacht in de media is het fenomeen zowel bij artsen als patiënten bekender geworden, waardoor de diagnose vaker wordt gesteld. Daarnaast hebben de mensen door de arbeidstijdverkorting meer vrije tijd en is het risico op letsel toegenomen doordat mensen dan meer sporten of gaan klussen in en rond het huis. Ook wordt het verkeer steeds drukker: het aantal auto's en het aantal gereden kilometers neemt toe en dus is er meer kans op botsingen."

 

Niet alleen kop-staartbotsingen

In tegenstelling tot het algemene beeld, blijkt in slechts de helft van de gevallen een auto-ongeval de oorzaak van de whiplash. De klassieke kop-staartbotsing vormt het grootste deel daarvan, maar ook andere botsingen en het verlies van de macht over het stuur zijn belangrijke oorzaken. De meeste whiplashpatiënten van auto-ongevallen zijn jonge mannen tussen de 25 en 29 jaar. Van de niet-auto-ongevallen blijkt vallen de belangrijkste oorzaak, gevolgd door sport- en fietsongelukken en mishandeling. De meest getroffen leeftijdsgroep bij deze ongevallen is die van 15 tot 19 jaar. Fietsen en sporten is bij de leeftijdscategorie van 10 tot 14 jaar de belangrijkste oorzaak van het oplopen van een whiplash.

 

Autogordel niet van invloed

De invoering van het verplicht dragen van de autogordel in 1975 heeft tegen de verwachting in, statistisch gezien althans, niet tot meer whiplashes geleid. Versteegen: "Men dacht dat de nek een extra harde klap krijgt als de rest van het lichaam bij een botsing door een gordel wordt tegengehouden. Maar er blijkt geen sterke toename van het aantal whiplashes te zijn na 1975. De grootste toename is zoals gezegd pas tien jaar na de invoering te zien, halverwege de jaren '80."

 

Curriculum vitae

Gerbrig Versteegen (Rosmalen, 1964) studeerde psychologie aan de RUG. Ze verrichtte haar promotieonderzoek bij de afdelingen Chirurgie, Anesthesiologie en Medische Psychologie van het Academisch Ziekenhuis Groningen. Het onderzoek is gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Versteegen promoveert tot doctor in de medische wetenschappen bij prof.dr. H.J. ten Duis en prof.dr. E.C. Klip. De titel van het proefschrift is Sprain of the neck & Whiplash Associated Disorders: prevalence and consequences. A study from epidemiological and psychological perspective. Versteegen blijft als onderzoeker verbonden aan het Pijncentrum van de afdeling Anesthesiologie van het AZG.

 

Bron: mw. Drs. G.J. Versteegen